Paszportyzacja roślin przez podmioty profesjonalne, w tym producentów roślin, jest koniecznością. Obowiązujące przepisy unijne mówią jasno, że każda roślina, która jest przeznaczona do sadzenia, przy przemieszczaniu jej na obszarze całej Unii Europejskiej, powinna mieć paszport roślin – Plant Passport. 

Globalizacja wymiany handlowej i zmiany klimatu zwiększają ryzyko zagrożenia gatunkami szkodliwymi dla roślin i produktów roślinnych. Wprowadzone unijne przepisy mają to zagrożenie ograniczać. 

Nowe przepisy dotyczące roślin i ich przemieszczania

Przepisy Unii Europejskiej dotyczące zdrowia roślin i ich rozpowszechniania weszły w życie 14 grudnia 2019 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 2016/2031 z 26 października 2016 r. w sprawie środków ochronnych przeciwko agrofagom roślin określa, jakie podmioty mogą wydawać paszport roślin oraz że w paszport roślin powinny być zaopatrzone w przypadku przemieszczania na terytorium Unii rośliny i produkty roślinne.
Dokument zwiększa zakres paszportowania, wskazując, że, co najmniej od momentu opuszczenia miejsca produkcji czy gospodarstwa, paszport roślin powinny posiadać wszystkie rośliny (i żywe części roślin) przeznaczone do sadzenia i przesadzania, a więc:

• nasiona i owoce w znaczeniu botanicznym,
• warzywa;
• bulwy, bulwocebule, cebule, kłącza, korzenie, podkładki, stolony;
• pędy, łodygi, rozłogi;
• kwiaty cięte;
• gałęzie z ulistnieniem lub bez ulistnienia;
• drzewa ścięte z zachowanym ulistnieniem;
• liście, ulistnienie;
• roślinne hodowle tkankowe, w tym kultury komórkowe, zasoby genowe, merystemy; klony chimerowe; materiał mikrorozmnażany;
• żywy pyłek i spory;
• pąki, okulanty, sadzonki, zrazy, szczepy,

Ważne: Paszport roślin jest koniecznością, gdy rośliny i produkty roślinne są przemieszczane na terenie Unii przez podmioty profesjonalne.

Etykieta stanowi poświadczenie, że są one wolne od agrofagów* kwarantannowych (*patogenów, szkodników zagrażających zdrowiu roślin). 

Paszport roślin – co to takiego?

Paszport roślin jest urzędową etykietą, ujednoliconą dla wszystkich państw członkowskich. Informacje zawarte na niej muszą być trwale naniesione, aby nie można ich było zmienić. Powinny być wydrukowane. Co jednak ważne – paszport rośliny musi być wyraźnie wyodrębniony, jeśli na tym samym podłożu nadrukowane są inne informacje bądź etykiety. Paszport roślin powinien być widoczny i czytelny bez użycia dodatkowych narzędzi optycznych. Urzędowa etykieta powinna mieć kształt prostokąta lub kwadratu. 

Jak powinien wyglądać paszport roślin?

Unijny format paszportu roślin

Przepisy wskazują, by paszport roślin miał kształt kwadratu lub prostokąta i narzucają elementy (Zał.VII do Rozp. 2016/2031, Rozp. 2017/2313), które na etykiecie powinny się znaleźć:

• flaga Unii – w kolorze lub czarno-biała – lewy górny róg
• napis: Paszport roślin*/Plant passport – prawy górny róg
• litera A – obok należy umieścić nazwę botaniczną gatunku lub taksonu roślin, nazwę przedmiotu lub opcjonalnie nazwę odmiany
• litera B – obok należy umieścić dwuliterowy kod państwa członkowskiego, dla Polski – PL,oraz numer rejestracyjny podmiotu profesjonalnego (zarejestrowanego w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa) wydającego paszport roślin
• litera C – obok należy umieścić kod identyfikacyjny rośliny lub produktu roślinnego (może być uzupełniony kodem kreskowym, kodem QR, hologramem, mikroprocesorem)
• litera D – obok należy umieścić nazwę państwa pochodzenia (państwa trzeciego lub dwuliterowy kod państwa członkowskiego).

Paszportyzacja roślin do strefy chronionej

Paszport roślin do strefy chronionej (PZ) w prawym górnym rogu obok napisu “Paszport roślin” w jednym z języków urzędowych Unii i po angielskim odpowiedniku, powinien zawierać po myślniku informacje o strefie chronionej, tj. Paszport roślin –strefa chroniona/Plant passport–PZ a zaraz poniżej nazwę botaniczną agrofaga kwarantannowego strefy chronionej lub jego kod.

Kto wydaje paszport roślin? – obowiązek paszportyzacji roślin

Zgodnie z unijnymi przepisami każdy podmiot, który profesjonalnie zajmuje się sadzeniem, hodowlą, produkcją, uprawą, mnożeniem, utrzymywaniem, wprowadzaniem, przemieszczaniem, przechowywaniem, gromadzeniem, wysyłaniem

lub przetwarzaniem roślin, produktów roślinnych i innych przedmiotów z nimi związanych (art. 65 Rozp. 2016/2031) podlega konieczności rejestracji w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (chyba, że wyłącznie i bezpośrednio dostarcza małą ilość roślin tylko użytkownikom ostatecznym) i jako podmiot profesjonalny ma obowiązek wydać, wydrukować i zaopatrzyć roślinę w paszport roślin. Co to oznacza w praktyce? Podmiot profesjonalny powinien posiadać system informatyczny i procedury do identyfikowania produktów, roślin „wypuszczonych” na rynek. Takie rozwiązania zapewnia Garden-Label.

Garden-Label o paszportyzacji roślin:

O tym, jakie to procedury i jaki system do paszportyzacji roślin będzie odpowiedni, decyduje podmiot upoważniony do wydawania paszportów. Garden-Label realizuje wdrożenie paszportów roślin dla podmiotów profesjonalnych oraz zapewnia im zaplecze informatyczne. Proponujemy klientom odpowiednie, zgodne z wymogami oprogramowanie dostosowane do potrzeb podmiotu, które pozwoli im na katalogowanie i raportowanie wydawanych paszportów roślin. Do niego wprowadza się informacje o tym, ile paszportów roślin i na jakie jednostki handlowe zostało wydanych oraz gdzie (imię, nazwisko, nazwa podmiotu) rośliny czy produkty zostały sprzedane. Zgodnie z przepisami podmiot powinien także rejestrować dane dotyczące produktów roślinnych znakowanych paszportem, które zostały dostarczone do niego.
WAŻNE: Rejestr powinien być prowadzony przez 3 lata, począwszy od dnia następnego, w którym nastąpiło wydanie lub otrzymanie rośliny.

Ważne: Zarejestrowane podmioty profesjonalne są upoważnione do wydawania urzędowych etykiet tylko dla tych roślin, produktów roślinnych, przedmiotów, za które odpowiadają i tylko na nieruchomościach, w magazynach zbiorczych i centrach wysyłkowych, za które odpowiadają i które zgłosiły. Te podmioty są także odpowiedzialne za ocenę zdrowotności roślin.

Kiedy paszport roślin nie jest potrzebny?

Wyjątek reguły paszportyzacji stanowi sytuacja, w której materiał roślinny trafia bezpośrednio do użytkownika ostatecznego, za którego uznaje się ogrodnika amatora, osobę nabywającą roślinę czy produkt do użytku własnego, nie związanego z działalnością gospodarczą, handlową czy zawodową. Wyjątek nie ma jednak zastosowania w sprzedaży w ramach umowy zawieranej na odległość, a więc i sprzedaży internetowej. Wtedy roślina czy produkt roślinny musi być zaopatrzony w paszport roślin. Dokument nie jest potrzebny, gdy rośliny są przewożone pomiędzy nieruchomościami znajdującymi się w niedużej odległości od siebie, użytkowanymi przez ten sam zarejestrowany podmiot profesjonalny.

Gdzie umieścić paszport roślin?  

Podmiot profesjonalny ma obowiązek zaopatrzyć roślinę, produkt roślinny w paszport roślin przed ich przemieszczeniem na terytorium Unii lub do strefy chronionej. Paszport roślin powinien umieścić na jednostce handlowej mającej

zastosowanie na danym etapie obrotu. Co to oznacza? Jeśli producent sprzedaje hurtowni karton kwiatów doniczkowych z kilkoma tacami
po 10 sztuk doniczek z kwiatami każda, to jednostką handlową będzie karton. Przynajmniej karton powinien więc być oznaczony paszportem. Można go jednak umieścić też na każdej tacy i na każdej doniczce. Jeśli sklep ogrodniczy sprzedaje stacjonarnie rośliny w doniczce użytkownikowi ostatecznemu, nie musi na doniczce umieszczać paszportu.

Garden-Label o paszportach roślin:

Projektujemy dla podmiotów różne wzory czy szablony paszportów roślin. Muszą być one zgodne z przepisami, ale też dostosowane do jednostki handlowej, która ma być znakowana. Paszport roślin może mieć formę etykiety przylepnej, jeśli ma być umieszczony na doniczce czy opakowaniu. Jeśli jednak mamy w paszport roślin zaopatrzyć, np. drzewko – lepsza będzie forma paskowa, pętelkowa etykiety, odporna na wodę. Wdrażamy takie paszport roślin i taki system informatyczny do paszportyzacji, które będą najlepszym rozwiązaniem dla określonego podmiotu profesjonalnego.

Ważność starych paszportów roślin

Paszporty roślin wydane przed 14 grudnia 2019 r. nie utracą swojej ważności do 14 grudnia 2023 r., jeśli  nie zmienił się stan fitosanitarny roślin, dla których ten paszport został wydany.

Podstawy prawne:
1. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/2031 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie środków ochronnych przeciwko agrofagom roślin, zmieniające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 228/2013, (UE) nr 652/2014 i (UE) nr 1143/2014 oraz uchylające dyrektywy Rady 69/464/EWG, 74/647/EWG, 93/85/EWG, 98/57/WE, 2000/29/WE, 2006/91/WE i 2007/33/WE.

2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin.

3. ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2017/2313 z dnia 13 grudnia 2017 r. określające specyfikacje dotyczące formatu paszportu roślin służącego przemieszczaniu na terytorium Unii oraz paszportu roślin służącego wprowadzaniu do strefy chronionej i przemieszczaniu w niej.